Pomiary realizacyjne to zespół czynności kameralnych oraz terenowych mających na celu zapewnienie właściwego usytuowania obiektów budowlanych zgodnie z projektem zagospodarowania działki lub terenu, a w szczególności zachowaniu przewidzianego w projekcie położenia wyznaczanych obiektów względem obiektów istniejących i wznoszonych oraz względem granic nieruchomości. Zleceniodawca powinien dostarczyć geodecie uprawnionemu uzyskaną decyzję o pozwoleniu na budowę oraz dokumentację projektową. Geodeta po otrzymaniu projektu budowlanego dokonuje jego geodezyjnego opracowania tj. opracowania punktów głównych budowli, przebiegu osi, linii rozgraniczających, linii zabudowy czy usytuowania obiektów budowlanych, w wyniku czego sporządza szkic dokumentacyjny umożliwiający wyniesienie projektu w terenie. Zadaniem geodety w terenie jest wytyczenie i utrwalenie osi głównych obiektów budowlanych, charakterystycznych elementów projektu (osi ścian, punktów załamań, sieci, punktów węzłowych) a także stałych punktów wysokościowych – reperów. Wytyczenie obiektów potwierdzane jest sporządzeniem szkicu tyczenia oraz wpisem do dziennika budowy.

Zgodnie z art. 43 ust. 1 Ustawy Prawo Budowlane wszystkie obiekty budowlane wymagające pozwolenia na budowę podlegają wyznaczeniu w terenie przed rozpoczęciem robót budowlanych przez geodetę uprawnionego a po ich wybudowaniu – geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej, obejmującej ich położenie na gruncie. Organ może nakazać również wyznaczenie w terenie oraz wykonanie geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej obiektów budowanych na podstawie zgłoszenia.

Etapy realizacji tyczenia obiektów budowlanych:
- zlecenie uprawnionemu geodecie wytyczenia obiektu (należy dostarczyć decyzję o pozwoleniu na budowę oraz dokumentację projektową);
- zgłoszenie pracy geodezyjnej w Ośrodku Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (do 10 dni roboczych);
- geodezyjne opracowanie projektu zagospodarowania działki lub terenu;
- wytyczenie i utrwalenie w terenie elementów projektowanych obiektów;
- sporządzenie szkicu tyczenia i dokonanie wpisu w dzienniku budowy;
- skompletowanie operatu technicznego (zmiana użytku gruntowego, wprowadzenie wytyczonego obiektu do EGiB) i przekazanie go do weryfikacji.

Po zakończeniu budowy poszczególnych obiektów budowlanych czy sieci uzbrojenia terenu geodeta powinien wykonać geodezyjną inwentaryzację powykonawczą w celu zebrania aktualnych danych o przestrzennym rozmieszczeniu elementów zagospodarowania działki lub terenu. Pomiary powykonawcze wykonuję się po zakończeniu prac budowlanych, a przed oddaniem obiektu do użytkowania. Wykonanie geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej jest konieczne do uzyskania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie. Na sporządzonej mapie powykonawczej geodeta stwierdza o zgodności bądź odstępstwach wybudowania obiektu z projektem. Geodeta przekazuje do Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej operat techniczny z geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej, natomiast kierownikowi budowy kopię mapy powstałej w wyniku geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej.

Dokumentacja geodezyjna sporządzona w wyniku geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej zawiera dane umożliwiające wniesienie zmian na mapę zasadniczą, do ewidencji gruntów i budynków oraz ewidencji sieci uzbrojenia terenu. Wprowadzenie zmian następuje na podstawie wniosku strony.

Etapy realizacji mapy do celów projektowych:
- zlecenie uprawnionemu geodecie wykonania geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej (należy podać obręb ewidencyjny, numer działki oraz decyzję o pozwoleniu na budowę);
- zgłoszenie pracy geodezyjnej w Ośrodku Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (do 10 dni roboczych);
- pomiar w terenie;
- opracowanie wyników pomiarów oraz sporządzenie mapy powykonawczej;
- skompletowanie operatu technicznego i przekazanie go do weryfikacji;
- uwierzytelnienie mapy powykonawczej w Ośrodku Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej;
- przekazanie zleceniodawcy mapy z geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej.


Mapa z geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej jest częścią dokumentacji, jaką inwestor składa do Inspektoratu Nadzoru Budowlanego, celem zgłoszenia zakończenia prac budowlanych. Na tym etapie kończą się czynności geodety w procesie budowlanym.

Czynność wznowienia znaków granicznych to procedura techniczna, która nie stanowi przedmiotu postępowania administracyjnego ani sądowego. Zgodnie z art. 39 Ustawy Prawo Geodezyjne i Kartograficzne, przesunięte, uszkodzone lub zniszczone znaki graniczne, ustalone uprzednio, mogą być wznowione bez przeprowadzania postępowania rozgraniczeniowego. Wznowienie znaków granicznych polega za tym na przywróceniu położenia punktów granicznych zgodnie ze stanem wynikającym z dokumentacji geodezyjnej posiadającej moc dowodową i przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. Jeżeli w trakcie wznowienia znaków granicznych wyniknie spół co do ich położenia, stronom przysługuje prawo wystąpienia na drogę sądową w celu jego rozstrzygnięcia.

Wznowienie znaków granicznych uzależnione jest od łącznego spełnienia warunków:
- istnieją dokumenty geodezyjne i kartograficzne (szkice, miary, współrzędne) pozwalające jednoznacznie z odpowiednią dokładnością, wznowienie punktów granicznych, w których osadzone będą znaki graniczne;
- wcześniejszego ustalenia granic nieruchomości według ich stanu prawnego.

W przypadku, gdy punkty graniczne zostały ujawnione w ewidencji gruntów i budynków i nie były wcześniej trwale stabilizowane oraz istnieją jednoznaczne dane pozwalające na określenie ich położenia z geodezyjną dokładnością – wówczas można wykonać wyznaczenie punktów granicznych wraz z ich stabilizacją.

Etapy realizacji wznowienia / wyznaczenia znaków granicznych:
- zlecenie uprawnionej strony geodecie wykonania wznowienia / wyznaczenia znaków granicznych (należy podać obręb ewidencyjny, numer działki oraz tytuł prawny do nieruchomości);
- zgłoszenie pracy geodezyjnej w Ośrodku Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (do 10 dni roboczych);
- analiza dokumentów i materiałów udostępnionych z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego;
- wywiad terenowy (odszukanie osnowy pierwotnej, istniejących znaków granicznych, pomiar sytuacyjny);
- obliczenia i analiza wyników;
- zawiadomienie stron o czynnościach wznowienia / wyznaczenia znaków granicznych;
- wskazanie położenia zniszczonych / wyznaczanych znaków granicznych;
- stabilizacja i pomiar wznowionych / wyznaczonych znaków granicznych;
- sporządzenie protokołu granicznego;
- skompletowanie operatu technicznego i przekazanie go do weryfikacji.

Jeżeli dane zawarte w dokumentacji geodezyjnej zgromadzonej w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym nie są wiarygodne lub jeżeli brak jest dokumentacji geodezyjnej dotyczącej przebiegu granic działek ewidencyjnych, geodeta wykonuje czynności ustalenia przebiegu granic działek ewidencyjnych. Ustalenia takiego dokonuje się na podstawie zgodnych wskazań stron, według ostatniego spokojnego stanu posiadania, jeżeli nie jest on sprzeczny z dokumentami lub zbadaniu położenia znaków i śladów granicznych poprzedzonych analizą dokumentów. Z czynności ustalenia granic sporządzany jest protokół.

W przypadku ustalenia linii brzegu z ciekami naturalnymi, jeziorami czy innymi naturalnymi zbiornikami wodnymi linię tą stanowi krawędź brzegu lub linia stałego porostu traw albo linia, którą ustala się według średniego stanu wody z okresu co najmniej ostatnich 10 lat. Podstawą ustalenia linii brzegu stanowi wykonany przez geodetę uprawnionego projekt rozgraniczenia gruntów pokrytych wodami od gruntów przyległych.

Rozgraniczenie nieruchomości jest to procedura mająca na celu ustalenie przebiegu granic nieruchomości wówczas, gdy nie ma podstaw do wznowienia znaków granicznych, czyli nie ma możliwości ustalenia granic na podstawie istniejących dokumentów geodezyjnych i kartograficznych, które pozwoliłyby jednoznacznie odtworzyć granice w terenie. Warunkiem koniecznym do przeprowadzenia postępowania rozgraniczeniowego jest zaistniały spór co do przebiegu linii granicznej między stronami lub nastąpiło zatarcie granic na gruncie. Istotą rozgraniczenia nieruchomości jest ustalenie, jak daleko sięga prawo własności przysługujące właścicielowi danej nieruchomości gruntowej. Rozgraniczenie jest to przede wszystkim ustalenie przebiegu granic nieruchomości oraz określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów.

Etapy realizacji rozgraniczenia nieruchomości:
- wszczęcie postępowania (wniosek strony o rozgraniczenie do wójta, burmistrza, prezydenta miasta);
- upoważnienie geodety uprawnionego do dokonania czynności rozgraniczenia;
- zgłoszenie pracy geodezyjnej w Ośrodku Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (do 10 dni roboczych);
- analiza dokumentów i materiałów udostępnionych z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego;
- wywiad terenowy (odszukanie osnowy pierwotnej, istniejących znaków granicznych, pomiar sytuacyjny);
- wezwanie stron do stawienia się na gruncie;
- ustalenie granic na gruncie (sporządzenie protokołu granicznego, ugody);
- stabilizacja punktów granicznych znakami granicznymi;
- skompletowanie operatu technicznego i przekazanie do weryfikacji;
- wydanie decyzji o rozgraniczeniu lub o umorzeniu postępowania rozgraniczeniowego.

Podział nieruchomości jest to szereg czynności geodezyjnych oraz administracyjnych. Przez podział geodezyjny rozumiemy wydzielenie z dotychczas istniejącej działki ewidencyjnej, jednej lub więcej nowych działek ewidencyjnych, których granica jest określona w terenie oraz sporządzona została dokumentacja geodezyjna pozwalająca na wyodrębnienie prawa własności. Podział prawny to z kolei przeniesienie przez dotychczasowego właściciela prawa własności części wydzielonej nieruchomości na rzecz innej osoby. Podziału nieruchomości dokonuje się wówczas, gdy: wyodrębnione nowe działki ewidencyjne będą przedmiotem obrotu rynkowego, konieczna jest regulacja granic pomiędzy sąsiadującymi nieruchomościami, zaistnieje potrzeba poszerzenia pasów drogowych, celem będzie uporządkowanie spraw majątkowych. Podział nieruchomości składa się z dwóch etapów, w których czynności obejmują zarówno prace terenowe, jak i opracowania kameralne. Wykonywany przez geodetę uprawnionego podział jest często uzależniony od ustaleń w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego, czy też w warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Do czynności administracyjnych wykonywanego podziału należy wydanie postanowienia opiniującego wstępny projekt podziału nieruchomości (wójt, burmistrz, prezydent miasta) jak również decyzji zatwierdzającej podział.

Etapy realizacji podziału nieruchomości:
- przygotowanie wstępnego projektu podziału (do wniosku o podział należy dołączyć dokumenty stwierdzające tytuł prawny do nieruchomości, wypis z rejestru gruntów, kopię mapy ewidencyjnej, ewentualnie decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu);
- wydanie opinii w formie postanowienia przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta;
- zgłoszenie pracy geodezyjnej;
- określenie granic nieruchomości oraz ich przyjęcie;
- sporządzenie projektu podziału nieruchomości wraz z operatem technicznym;
- wydanie decyzji podziałowej przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta;
- wyznaczenie i utrwalenie nowych punktów granicznych;
- skompletowanie operatu technicznego i przekazanie do weryfikacji;
- przekazanie zleceniodawcy dokumentów będących podstawą wpisu w księdze wieczystej.

Etapy realizacji podziału nieruchomości rolnej:
- zgłoszenie pracy geodezyjnej;
- określenie granic nieruchomości podlegającej podziałowi;
- sporządzenie projektu podziału nieruchomości (dostęp do drogi publicznej, powierzchnia większa niż 3000 m2);
- wyznaczenie i utrwalenie nowych punktów granicznych;
- skompletowanie operatu technicznego i przekazanie do weryfikacji;
- przekazanie zleceniodawcy dokumentów będących podstawą wpisu w księdze wieczystej.

Mapy do celów prawnych wykorzystywane są przede wszystkim w postępowaniach sądowych. Mapy do celów prawnych oraz wszelkiego typu opracowania i dokumentację może wykonać geodeta posiadający uprawnienia zawodowe z zakresu 2. Wykonanie geodezyjnych map, opinii oraz innej dokumentacji do celów sądowych podlega zgłoszeniu do właściwego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, opracowaniu takiej mapy bądź opinii i przekazaniu zamawiającemu tych dokumentów celem przedstawienia ich np. w Sądzie czy u notariusza.

Opracowania geodezyjne do celów prawnych to głównie:
- sądowe zniesienie / wyjście ze współwłasności;
- podział nieruchomości;
- zbywanie (części) nieruchomości;
- uregulowanie stanu prawnego nieruchomości;
- wykupu nieruchomości;
- wywłaszczenia nieruchomości;
- zasiedzenia (części) nieruchomości;
- postępowanie spadkowe;
- ustalenia służebności gruntowych (przejścia, przejazdu, drogi koniecznej).

Geodezyjna obsługa inwestycji to wszelkiego rodzaju czynności i prace geodezyjne przy realizacji inwestycji obiektów budowlanych (obiekty drogowe, inżynierskie, handlowe, biurowe, mieszkalne, sportowe). Do zakresu czynności geodety należy geodezyjne opracowanie projektu budowlanego, wytyczenie obiektu budowlanego w terenie zgodnie z projektem, planem zagospodarowania działki czy też granic nieruchomości, kontrola prawidłowości wykonywanych prac w trakcie budowy oraz geodezyjna inwentaryzacja powykonawcza po zakończeniu prac budowlanych.

- Pomiar i obliczenie objętości mas ziemnych – wykonuje pomiar objętości mas ziemnych (wykopów, nasypów, hałd kruszyw oraz innych składowych materiałów sypkich). Pomiary takie wykonuje się w celu określania przewidywanych kosztów robót ziemnych, kontroli ilości zużytego surowca, wyznaczenia objętości zbiorników wodnych oraz wielkości ubytku. Rezultaty obliczeń objętości nasypów i wykopów oraz różnic pomiędzy nimi stanowi bazę do bilansowania, prognozowania kosztów i organizacji pracy na budowie. Obecnie do pomiarów objętości mas ziemnych głównie wykorzystuje się technologię  GNSS oraz skaning laserowy. Na podstawie pomiarów może być  opracowany  trójwymiarowy model obiektu, numeryczny model terenu lub numeryczny model pokrycia terenu.

- Pomiar pionowości słupów, strzałek ugięcia dźwigarów - prace takie wykonywane są w trakcie montażu elementów lub po zakończeniu budowy. Wtedy należy pomierzyć pionowość słupów oraz strzałki ugięcia dźwigarów tak, aby sprawdzić czy mieszczą się one w granicach przewidzianych we wszelkich normach budowlanych. Aby uniknąć dużych odchyłek, elementy wymagające położenia pionowego powinny być kontrolowane na etapie montażu. Geodeta może na bieżąco z dużą dokładnością podawać odstępstwa od linii pionu. Jest to szczególnie ważne przy montażu elementów prefabrykowanych. Z pomiaru sporządzany jest szkic z odchyłkami.

- Pomiar przemieszczeń i odkształceń - pomiar wyjściowy wykonuje się po zakończeniu realizacji budowy i traktuje jako „stan zero”. W określonych odstępach czasu wykonywany jest pomiar kontrolny dla określenia stanu faktycznego obiektu. Pomiar ten porównywany jest z pomiarem wyjściowym i na tej podstawie geodeta stwierdza czy obiekt uległ przesunięciom poziomym lub pionowym. Podczas tej usługi mierzone są te same, zamarkowane punkty i odnoszone do stałych, niezmiennych punktów kontrolnych. Usługa badania przemieszczeń obejmują najczęściej budynki, wiadukty, mosty, kominy i zapory wodne. Czas trwania usługi i cena są uzależnione od obiektu i ilości pomiarów.

- Pomiar powierzchni i kubatur - pomiar taki wykonuje się najczęściej dla budynków nowobudowanych oraz budynków i lokali oddanych już do użytkowania (w przypadku ich nadbudowy, przebudowy, rozbudowy czy zmiany sposobu użytkowania). Z wykonanego pomiaru sporządzony jest rzut poziomy wraz ze wszystkimi wymiarami oraz obliczoną powierzchnią. Czynności te stanowią m. In. Podstawę do sporządzania kosztorysów projektowanych budynków, a także do inwentaryzacji budynków remontowanych lub przebudowywanych.